Касьцёл Сьвятога Апостала Андрэя і кляштар трынітарыяў (Крывічы)

Помнік сакральнай архітэктуры
Касьцёл Сьвятога Апостала Андрэя і кляштар трынітарыяў
Краіна	Беларусь
Мястэчка	Крывічы
Каардынаты	54°42′26″ пн. ш. 27°17′31″ у. д.
Эпархія	Менска-Магілёўская архідыяцэзія
Архітэктурны стыль	барока
Дата заснаваньня	1776, 1796
Статус	Ахоўная зона
Касьцёл Сьвятога Апостала Андрэя і кляштар трынітарыяў на мапе Беларусі ± Касьцёл Сьвятога Апостала Андрэя і кляштар трынітарыяў Касьцёл Сьвятога Апостала Андрэя і кляштар трынітарыяў
Касьцёл Сьвятога Апостала Андрэя і кляштар трынітарыяў на Вікісховішчы

Касьцёл Сьвятога Апостала Андрэя і кляштар трынітарыяў — помнік архітэктуры XVIII стагодзьдзя у Крывічах. Знаходзіцца ў цэнтры мястэчка. Касьцёл дзейнічае, кляштар існаваў да 1832 году. Твор архітэктуры барока. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь.

Гісторыя

Манахі-трынітарыі прыбылі ў мястэчка Крывічы з Галіцыі па закрыцьці іхных кляштараў уладамі Аўстра-Вугоршчыны. У 1776—1777 гадах, паводле фундацыі 1770 году цівуна і падкаморыя троцкага Андрэя Ўладзіслава Ўкольскага і яго жонкі Тэрэзы з Войнаў, тут збудавалі драўляную сьвятыню, разьлічаную на шэсьць манахаў. У 1796 годзе на гэтым месцы скончылася будаваньне мураванага касьцёла, кансэкраванага біскупам жамойцкім Калумна-Цяцішэўскім.

З 1796 году пры касьцёле існавала парафія. Да сярэдзіны ХІХ стагодзьдзя яна абслугоўвалася таксама 6 капліцамі — у Карчаватцы (цяпер Докшыцкі раён Віцебскай вобласьці), Клесіне (Вялейскі раён), Княгініне і ў саміх Крывічах — на могілках і ў панскім двары. Пры кляштары дзейнічаў драўляны шпіталь.

Па здушэньні вызвольнага паўстаньня (1830—1831) 19 верасьня 1832 году выйшоў царскі загад аб гвалтоўнай ліквідацыі кляштару трынітарыяў. З таго часу касьцёл Сьвятога Андрэя стаў парафіяльным, а кляштарны корпус — плябаніяй. Дзесьці ў 2-й палове ХІХ стагодзьдзя комплекс абнесьлі бутавай агароджай з 3-аркавай брамай з чырвонай цэглы. На 1941 год парафія налічвала 4100 чалавек.

Архітэктура

Помнік архітэктуры барока з рысамі віленскага барока. Архітэктурны комплекс трынітарскага кляштару складаецца з касьцёла, жылога корпуса, брамы і агароджы.

Касьцёл — 1-нэфавая базыліка з квадратнаю апсыдай і з высокай 3-яруснай вежай-званіцай на галоўным фасадзе (трэці ярус так і ня завяршылі). Кароткі і шырокі нэф касьцёла перакрываецца цыліндрычным з распалубкамі скляпеньнем вялікага пралёту і падзеляляецца на тры травеі шырокімі падпружнымі аркамі, якія ў канструкцыйных вузлах абапіраюцца на пілястры іянічнага ордэру. У падоўжным кірунку яны злучаюцца разгрузачнымі аркамі. У выніку значнай вышыні, прапорцыі бакавых фасадаў набліжаюцца да квадрата, а іх вэртыкальная дынаміка ўзмацняецца дадаткова высока разьмешчанымі вокнамі. Квадратная ў пляне алтарная апсыда роўная вышынёй з нэфам і аб’ядноўваецца зь ім агульнай цягай карніза.

3-ярусная вежа мае характэрныя для стылю заломы карнізаў, вуглавыя скосы з лапаткамі і парабалічную абмалёўку праёмаў. Каваныя ажурныя крыжы завяршаюць купал званіцы і апсыды. Пры надзвычайнай масіўнасьці вежы (таўшчыня муроў у ніжнім ярусе звыш 2 м) скошаныя куты, увагнутыя паверхні прасьценкаў, шматлікія ордэрныя раскрапоўкі, рэзкае скарачэньне па памерах верхняга яруса надаюць ёй магутную экспрэсію. Унутраная прастора вежы арганізоўваецца ў форме авала, за ёй над уваходам у нэф месьцяцца арганныя хоры з крывалінейным абрысам у пляне. Узьнятыя на двух слупох хоры маюць плаўны выгін у цэнтральнай частцы, злучаны з заляй вітою лесьвіцай у тоўшчы званіцы.

Дамінантаю інтэр’еру зьяўляецца барочны алтар з цудоўнай фігурай Збаўцы, прывезенай у Крывічы з трынітарскага кляштару ў Антокалі — прадмесьця Вільні. Алтар уяўляе сабой карынцкую калянаду і мае багатую аздобу з пазалочанай лепкі, фігурак пуцьцяў і статуй Сьвятога Пятра, Сьвятога Паўла, Маці Божай і Яна Эвангеліста. У касьцёле знаходзіцца мэмарыяльная шыльда, прысьвечаная пісьменьніку і грамадзкаму дзеячу Яну Барэйке-Ходзьке, які ў 1777 годзе нарадзіўся ў Крывічах. Яму належаць успаміны і нарысы з гісторыі Меншчыны і касьцёлаў Менскай дыяцэзіі.

Жылы корпус — невялікі 2-павярховы прастакутны ў пляне будынак, які далучаецца да паўднёва-ўсходняга мура касьцёльнай апсыды. Фасады падзяляюцца прастакутнымі аконнымі праёмамі і плоскімі лапаткамі ў прасьценках.

Галерэя

Гістарычныя здымкі

• Старыя здымкі
• 

  каля 1900 г.

• 

  1910 г.

• 

  1910 г.

Сучасныя здымкі

• Сучасны стан
• 

  Інтэр’ер касьцёла

• 

  Жылы корпус

• 

  Брама

Літаратура

• Габрусь Т. Мураваныя харалы: Сакральная архітэктура беларускага барока. — Менск: «Ураджай», 2001. — 287 с.: іл. ISBN 985-04-0499-X.
• Каталіцкія сьвятыні: Менска-Магілёўская архідыяцэзія. — Менск, «Про Хрысто», 2003. ISBN 985-6628-38-5.
• Кулагін А. Каталіцкія храмы Беларусі. — Менск, 2008.
• Слюнькова И. Монастыри восточной и западной традиций. — М., 2002.

Вонкавыя спасылкі

Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь, шыфр  612Г000436

Касьцёл Сьвятога Апостала Андрэя і кляштар трынітарыяў (Крывічы) — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

• Касьцёл Сьвятога Апостала Андрэя і кляштар трынітарыяў у Крывічах на Catholic.by
• Касьцёл Сьвятога Апостала Андрэя і кляштар трынітарыяў у Крывічах на Radzima.org