Габрыеля Запольская

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Перайсьці да навігацыі Перайсьці да пошуку
Габрыеля Запольская
Gabriela Zapolska
Gabriela Zapolska.PNG
Асабістыя зьвесткі
Псэўданімы Gabriela Zapolska, Józef Maskoff, Walery Tomicki, Maryja, Marya, Omega, Szczerba
Нарадзілася 30 сакавіка 1857
Падгайцы каля Луцку, Аўстра-Вугоршчына
Памерла 21 сьнежня 1921 (64 гады)
Львоў
Пахаваная
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці пісьменьніца, акторка, драматург і журналіст
Мова польская мова[2]
Подпіс

Мары́я Габрые́ля Стэфа́нія Ко́рвін-Пятро́ўская, больш вядомая як Габрые́ля Запо́льская (па-польску: Gabriela Zapolska; 30 сакавіка 1857, Падгайцы каля Луцку, Аўстра-Вугоршчына — 21 сьнежня 1921, Львоў) — польская пісьменьніца-натуралістка, драматургіня, акторка і аўтарка фэльетонаў. Напісала 41 п’есу, 23 раманы, 177 апавяданьняў, 252 журналісцкія артыкулы, адзін сцэнар да фільму і каля 1500 лістоў[3].

Жыцьцяпіс[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Нарадзілася ў Падгайцах (прадмесьце Луцку) на Валыні ў мяшчанскай сям’і. Бацька быў заможным мяшчанінам, а маці Юзафа з Карскіх была былай артысткай балету з Варшавы. Г. Запольская навучалася дома, кароткі час ва ўстанове Сакрэ-Кёр, а потым у Львоўскім пэдагагічным навукова-дасьледчым інстытуце[4].

У 1876 годзе выйшла замуж за паручніка царскай арміі, маладога мяшчаніна з Жамойці Канстанта Шнежка-Блоцкага, але па хуткім часе разышліся. У 1882 годзе, разлучыўшыся зь сям’ёй і мужам, стала акторкай, выступала ў Кракаве, Львове, Познані і ў галіцкіх вандроўных трупах[5].

Ёй была ўласьцівая вострая непрыязнасьць да мужчынаў, мужчыны ў ейным ўяўленьні былі вінаватымі ва ўсіх няшчасьцях, якія могуць здарыцца ў жыцьці жанчынаў. Яна імкнулася стаць акторкай, што прывяло яе ў розныя вандроўныя правінцыйныя трупы, на сцэны самадзейных тэатраў Галічыны, Польскага і Познаньскага каралеўстваў[4].

З 1897 году яна прафэсійна займалася акторскай творчасьцю, але лічыла, што ейнае майстэрства не ацэнена належным чынам. З-за пастаянных канфліктаў з тэатральным асяродзьдзем яна была вымушаная ў 1889 годзе паехаць у Парыж, каб палепшыць свае акторскія здольнасьці. У Парыжы цягам пяці год яна працавала ў складзе знакамітага «Вольнага тэатру» (франц. Théâtre Libre), а пазьней — мадэрнісцкага «Théâtre de L'Oeuvre». Пасьля вяртаньня ў Польшчу яна беспасьпяхова спрабавала трапіць у варшаўскія ўрадавыя тэатры (польск.: Warszawskie Teatry Rządowe ), зноў выступала ў вандроўных калектывах, а ў выніку трапіла ў Кракаўскі тэатар, якім кіраваў Тадэвуш Паўлікоўскі[6].

Як пісьменьніца дэбютавала ў 1883 годзе пад псэўданімам Габрыеля Запольская[7]. Яна дэбютавала з апавяданьнем «Адзін дзень з жыцьця ружы» (1881). Спачатку публікавала навэлі і аповесьці ў львоўскай, а потым і ў варшаўскай прэсе. Ейныя творы «Małaszka» (1883), «Kaśka Kariatyda» (1885—1886), «Przedpiekle» (1889) былі прадметам шматлікіх дыскусіяў і абураных кансэрватыўных крытыкаў з-за іх ярка выяўленага натуралізму; у раманах «O czym się nie mówi» (1909) і «O czym się nawet myśleć nie chce» (1914) узьняла тэму прастытуцыі і сацыяльных хваробаў[8].

Г. Запольская напісала шмат апавяданьняў, раманаў і п’есаў, найбольш вядомая зь якіх — «Маральнасьць пані Дульскай», якая не сыходзіць з сцэны да сяньняшняга дня[9].

З 1904 году пасялілася ў Львове, і разам з другім мужам, мастаком Станіславам Яноўскім, арганізавала тэатральную трупу, зь якой вандравала па Галічыне[10].

Памерла 21 сьнежня 1921 году. Пахаваная ў Львове на Лычакаўскіх могілках[10].

Творчасьць[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Г. Запольская здабыла найбольшую папулярнасьць сваімі грамадзка-сатырычнымі камэдыямі. Сярод іх «Маральнасьць пані Дульскай» (Moralność pani Dulskiej) — трагіфарс пра дробную буржуазію — вызнаецца за найбольш папулярны твор па-за межамі Польшчы і яскравы прыклад раньняй мадэрнісцкай драмы[11]. Ейныя тэатральныя п’есы перакладаліся на шэраг замежных моваў і ставіліся на польскіх і эўрапейскіх тэатральных падмостках. Сама Запольская брала ўдзел у больш за 200 пастаноўках у Варшаве, Кракаве, Познані, Львове, Санкт-Пецярбургу і Парыжы[3].

Творы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • 1881 — Jeden dzień z życia róży (дэбют, навэля)
  • 1883 − Małaszka (апавяданьне)
  • 1885 — Akwarele (зборнік навэляў), Kaśka Kariatyda (раман)
  • 1889 — Przedpiekle (раман)
  • 1891 — We krwi (раман); Szmat życia (раман)
  • 1893 — Menażeria ludzka (зборнік апавяданьняў)
  • 1894 − Fin-de siecle’istka (раман)
  • 1895 − Kaśka Kariatyda (п'еса на аснове рамана Kaśka Kariatyda)
  • 1896 — Wodzirej (раман)
  • 1897 — Małka Szwarcenkopf (п’еса), Żabusia (п’еса), Antysemitnik (раман)
  • 1898 — Tamten (п’еса), Jojne Firułkes (п’еса)
  • 1899 — Zaszumi las (раман); Sybir
  • 1899 — W Dąbrowie Górniczej (а’еса выдадзеная пад псэўданімам Józef Maskoff)
  • 1902 — Jak tęcza (раман); Tresowane dusze (п’еса), Mężczyzna (п’еса)
  • 1903 — A gdy w głąb duszy wnikniemy (раман); Nieporozumienie (п’еса), Jesiennym wieczorem (п’еса выдадзеныя пад псэўданімам Józef Maskoff)
  • 1904 — Sezonowa miłość (раман)
  • 1905 — Pan policmajster Tagiejew (раман выдадзены пад псэўданімамJózef Maskoff)
  • 1906 − Moralność pani Dulskiej (п’еса)
  • 1907 — Córka Tuśki (раман), Ich czworo (п’еса)
  • 1908 — Pani Dulska przed sądem (апавяданьне),
  • 1909 — O czym się nie mówi (powieść), Skiz (п’еса)
  • 1910 — Panna Maliczewska (п’еса)
  • 1911 — Śmierć Felicjana Dulskiego (навэля)
  • 1913 — Kobieta bez skazy (п’еса)
  • 1914 — O czym się nawet myśleć nie chce (раман)
  • 1922 — Frania Poranek: jej dalsze losy (раман)
  • 1923 — Z pamiętników młodej mężatki (апавяданьне)[12].

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ Личаківський некрополь (укр.) — С. 101.
  2. ^ Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (фр.): плятформа адкрытых зьвестак — 2011.
  3. ^ а б Elwira M. Grossman (2007-03-30) Świat lustrzanych odbić. W 150. rocznicę urodzin Gabrieli Zapolskiej (1857-1921)(пол.) Przegląd Polski on-line. Bicentennial Publishing Co., Inc. Праверана 2007-11-26 г.
  4. ^ а б Jadwiga Czachowska: Gabriela Zapolska: monografia bio-bibliograficzna. Wydawnictwo Literackie, 1966, s. 495.
  5. ^ Wiesława Albrecht-Szymanowska: Zapolska Gabriela 1857-1921. W: Dawni pisarze polscy. Od początków piśmiennictwa do Młodej Polski. Przewodnik biograficzny i bibliograficzny. T. V. Warszawa: 2004, s. 172.
  6. ^ Joannna M. Sosnowska i inni, Emancypantki i modernistki. Teksty kobiet o sztuce 1879-1814. Antologia, Wrocław: Instytut Sztuki Pan, 2019, s. 70-71.
  7. ^ Gabriela Zapolska, Kroniki i kronicznki.Listy paryskie, „Przegląd tygodniowy Życia Społecznego, Literatury i Sztuk Pieknych” (36), 1892, s. 401-402.
  8. ^ Proza buntu i prowokacji (o spotkaniach Gabrieli Zapolskiej z naturalizmem), [w:] Danuta Knysz-Rudzka, Europejskie powinowactwa naturalistów polskich, Warszawa 1992, s. 113-133.
  9. ^ Tomasz Weiss, Wstęp [do:] Gabriela Zapolska, Moralność pani Dulskiej. Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wrocław 1986.
  10. ^ а б Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny. Julian Krzyżanowski (red.). T. 2: N–Ż. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985, s. 672.
  11. ^ Teresa Murjas (2007) Zapolska, Gabriela: The Morality of Mrs. Dulska The University of Chicago Press Books Праверана 2007-11-26 г.
  12. ^ Czachowska Jadwiga, Gabriela Zapolska: monografia bio-bibliograficzna, Wyd. Literackie, Kraków, 1966.
Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Габрыеля_Запольская&oldid=2302948»