Бучанская разьня

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Бучанская разьня

Мірныя месьцічы, забітыя ў Бучы
Месца атакі Буча
Цэль атакі мірнае насельніцтва
Дата 4—31 сакавіка 2022
Спосаб атакі расстрэл і згвалтаваньне
Зброя стралковая
Колькасьць ахвяраў звыш 420
Колькасьць тэрарыстаў каля 2000
Тэрарысты 64-я мотастралковая брыгада (Хабараўскі край)
Арганізатары Азатбек Амурбекаў
Падазраваныя звыш 200
Геаграфічныя каардынаты 50°32′47″ пн. ш. 30°14′6″ у. д. / 50.54639° пн. ш. 30.235° у. д. / 50.54639; 30.235Каардынаты: 50°32′47″ пн. ш. 30°14′6″ у. д. / 50.54639° пн. ш. 30.235° у. д. / 50.54639; 30.235
Бучанская разьня на мапе Ўкраіны
Бучанская разьня
Бучанская разьня
Бучанская разьня

Бучанская разьня (укр. Бучанська різанина), таксама людабойства у Бучы (укр. Геноцид у Бучі) — масавае забойства ўкраінскага грамадзянскага насельніцтва ў горадзе Бучы Кіеўскай вобласьці ў пэрыяд расейска-ўкраінскай вайны падчас расейскага ўварваньня, учыненае Ўзброенымі сіламі Расейскай Фэдэрацыі ў сакавіку 2022 году.

Украінскія ўлады заявілі, што загінулі больш за 300 чалавек, назваўшы разьню людабойствам, і папрасілі Міжнародны крымінальны суд расьсьледаваць тое, што адбылося ў горадзе.[1] Міністар абароны Ўкраіны Аляксей Рэзьнікаў заявіў, што колькасьць забітых расейскімі вайскоўцамі ў Бучы Кіеўскай вобласьці большая, чым колькасьць ахвяраў разьні ў Вукавары.[2]

Перадгісторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

У рамках расейскага ўварваньня ва Ўкраіну 2022 расейскія вайскоўцы перакінуліся праз паўднёвыя межы Беларусі. Адным зь першых крокаў быў штуршок у Кіеў, сталіцу, што было інтэрпрэтавана многімі як удар з абезгалоўленым, і разам зь вялізнай калёнай ваеннай тэхнікі расейскія вайскоўцы прасунуліся ва Ўкраіну на поўнач ад Кіева.

У сакавіку 2022 году расейскія перадавыя сілы ўвайшлі ў горад Буча, які зьяўляецца адным зь першапачатковых навакольляў Кіева, куды ўвайшлі расейскія войскі.

У рамках усеагульнага адступленьня расейскіх войскаў на поўнач ад Кіева, а таксама нападаў украінскіх вайскоўцаў на фармаваньне, расейскія войскі ў раёне Бучы адступілі на поўнач. Украінскія войскі ўвайшлі ў горад 1 красавіка.[3]

Масавыя забойствы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Зьнішчаны аўтамабіль у Бучы зь мёртвым чалавекам унутры, 2 красавіка 2022 году
Глядзіце таксама: Генацыд украінцаў

2 красавіка 2022 году,[4] у сацьсетках былі апублікаваны пачатковыя відэазапісы таго, хто застаўся пасьля выхаду расейскіх войскаў, і паказалі масавыя забойцы мірнага насельніцтва. Пасьля вываду маскальскіх ваенных з Бучы ў канцы сакавіка зьявіліся доказы шматлікіх зьверстваў, учыненых маскальскімі войскамі падчас акупацыі рэгіёна. Васемнаццаць зьнявечаных цел забітых мужчын, жанчын і дзяцей знайшлі ў падвале. Целы паказалі сьляды катаваньняў; адрэзаныя вушы й вырваныя зубы. Трупы іншых забітых мірных жыхароў пакінулі на дарозе, як мяркуецца, некаторыя зь іх сышлі з узрыўчаткай маскальскімі салдатамі як прынады перад тым, як адступіць.[5] Мэр гораду Анатоль Федарук паведаміў аб выяўленьні брацкай магілы, дзе пахавалі 280 чалавек, а па вуліцах ляжаць дзясяткі трупаў, некаторыя зь іх з завязанымі рукамі.[6] Асноўным спосабам забойства быў расстрэл у патыліцу. Асаблівая жорсткасьць была выяўлена ў апошнія дні акупацыі непасрэдна перад адступленьнем, пакараныя сьмерцю амаль усе пакінутыя ў акупаваным горадзе мужчыны ад 18 да 60 гадоў. Ґазэта «Ґардыян» напісала, што пасьля таго, як украінскія ўзброеныя сілы вызвалілі Кіеўскую вобласьць, яны сталі сьведкамі шакавальнага спусташэньня тэрыторыі: целы на дарогах, сьведчаньні пакараньняў сьмерцю мірных жыхароў, масавых пахаваньняў, забітых дзяцей.[7]

Па папярэдніх дадзеных, гэтае ваеннае злачынства зьдзейсьніла 64-я асобная мотастралковая брыгада ВС РФ.[8]

Галоўныя вуліцы былі ўсеяныя забітымі мірнымі жыхарамі, якія займаліся паўсядзённым жыцьцём.[9]

Жыхары й мэр гораду пацьвердзілі, што яны былі забіты маскальскімі войскамі. Многія, здавалася, займаліся сваімі паўсядзённымі справамі, выгульвалі сабак альбо насілі сумкі з пакупкамі. Целы былі цэлымі, што сьведчыць аб тым, што яны былі застрэлены, а не забіты выбуховымі боепрыпасамі.[10]

На кадрах бачныя загінуўшыя мірныя жыхары са зьвязанымі рукамі. На іншых кадрах бачны мёртвы мужчына каля яго ровара.[11] Хатнія жывёлы й іншыя жывёлы былі застрэлены без патрэбы. Журналісты, якія самі ўвайшлі ў горад, знайшлі загінуўшых мірных жыхароў.

Украіна заявіла, што пасьля сыходу расейцаў было разьмешчана брацкае пахаваньне з 300 людзьмі.[3][12][13] Мэр Бучы Анатоль Федарук таксама пацьвердзіў, што сама меней 280 жыхароў гораду былі пахаваны ў брацкіх магілах. Мясцовым жыхарам прыйшлося пахаваць яшчэ 57 цел у іншай брацкай магіле.

Грамадзянскія паказалі, што многія з тых, хто выжыў, хаваліся ад расейцаў у скляпах, занадта баючыся выйсьці. Некаторыя зь іх тыднямі ня мелі сьвятла й электрычнасьці, яны выкарыстоўвалі сьвечкі для нагрэву вады й прыгатаваньня ежы. Тады яны выйшлі са сваіх схованак толькі тады, калі стала ясна, што маскальскія сышлі, вітаючы прыход украінскіх войскаў.[10]

У адрозьненьне ад іншых гарадоў, мэр працягваў заставацца на сваёй пасадзе й ня быў выкрадзены ці пакараны.[12]

Зьявіліся доказы, якія паказваюць на тое, што расейцы вылучалі ўкраінскіх грамадзянскіх мужчын і арганізавана забівалі іх, у прыватнасьці многія іх целы былі знойдзены мёртвымі са зьвязанымі за сьпіной рукамі.[3] 2 красавіка рэпартэр AFP заявіў, што бачыў сама меней дваццаць целаў мірных жыхароў, якія ляжалі на вуліцах Бучы, прычым два целы мелі зьвязаныя рукі, што азначала пакараньне без надзвычайных абставін. Хведарук паведаміў, што ўсе гэтыя асобы былі параненыя ў патыліцу.[12]

Таксама былі знойдзеныя целы мёртвых голых жанчын, і былі прыкметы таго, што расейцы беспасьпяхова спрабавалі спаліць целы. Каля 7:15 5 сакавіка расейскія салдаты заўважылі пару аўтамабіляў зь дзьвюма сем’ямі, якія спрабавалі ўцячы, калі машыны зьвярнулі на вуліцу Чкалава. Расейскія войскі адкрылі агонь па калёне, забіўшы мужчыну з другога аўтамабіля. У перадпакой машыну абстралялі, яе падпалілі й загінулі двое дзяцей і іх маці.[14]

Жыхары, размаўляючы з Human Rіghts Watch пасьля адступленьня маскальскіх войскаў, апісвалі абыходжаньне зь людзьмі ў горадзе падчас кароткай акупацыі: маскальскія салдаты хадзілі ад дзьвярэй да дзьвярэй, распытвалі людзей, зьнішчалі іх маёмасьць і рабавалі іх адзеньне, каб насіць яго самі.[9] Грамадзянскія жыхары былі абстраляныя, калі пакідалі свае дамы за ежай і вадой, і акупацыйныя расейскія войскі загадалі ім вярнуцца ў свае дамы, нягледзячы на ​​адсутнасьць такіх прадметаў першай неабходнасьці, як вада й цяпло з-за разбурэньня мясцовай інфраструктуры. Снайперы абстралялі мірных насельнікаў. Расейская ўзброеная тэхніка выпадкова абстрэльвала будынкі гораду. Расейскія вайскоўцы адмовіліся аказваць мэдычную дапамогу параненым мірным жыхарам. Для мясцовых ахвяр была выкапана брацкая магіла, а акупацыйныя войскі праводзілі пазасудовыя пакараньні.

Расейскія войскі 4 сакавіка забілі траіх няўзброеных мірных грамадзянаў Украіны, якія дастаўлялі корм для сабак у прытулак для сабак.[15] Па словах жыхароў Бучы, пры ўезьдзе ў горад па вуліцах праехалі расейскія танкі й ваенная тэхніка, хаатычна страляючы ў вокны дамоў.

У справаздачы, апублікаванай The Kуіv Іndependent, таксама былі фота й інфармацыя аб адным мужчыне й дзьвюх ці трох голых жанчынах пад коўдрай, целы якіх расейскія салдаты спрабавалі спаліць на абочыне дарогі, перш чым уцячы.[3][12]

CNN,[16] BBC і Bild[17] апублікавалі відэадакумэнты шматлікіх трупаў мірных жыхароў, якія ляжалі на вуліцах і падворках Бучы, некаторыя зь іх са зьвязанымі рукамі ці нагамі. Зьверствы ў Бучы, у тым ліку, прынамсі, адзін выпадак расстрэлу без пакараньня, таксама задакумэнтаваў незалежная праваабарончая група Human Rіghts Watch.[18]

Наступствы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Украінская паліцыя пачала расьсьледаваньне па фактах падзеяў у Бучы, шырокая тэрыторыя разглядаецца як месца злачынства.[19] У той час як адны сьцьвярджалі, што мірныя жыхары былі забітыя артылерыйскімі абстрэламі, іншыя ўказвалі на тое, што загінулых знайшлі са зьвязанымі за сьпіной рукамі. Мэр Бучы паведаміў, што расейскія вайскоўцы расстралялі мірных жыхароў у патыліцу. Прафэсар Унівэрсытэту нацыянальнай абароны ў Вашынгтоне Дэвід ДэРош у размове з Al Jazeera аб гэтай падзеі й іншыя ўказалі, што наўмыснае забойства мірных жыхароў, як у гэтым выпадку, лічыцца ваенным злачынствам.[13][14]

Мэр Кіева Віталь Клічко ў інтэрвію Bild заявіў, што «якое здарылася ў Бучы й іншых прыгарадах Кіева можна назваць толькі генацыдам», і абвінаваціў прэзыдэнта Расеі Ўладзімера Пуціна ў ваенных злачынствах.[20]

Тэлеґрам-канал Мінабароны Расеі разьмясьціў паведамленьне, у якім адмаўляецца, што расейскія войскі атакавалі мірных жыхароў падчас бою. У заяве сьцьвярджалася, што расейскія вайскоўцы не маглі добра прыкрыць разьню, і што брацкая магіла ў горадзе насамрэч запоўненая ахвярамі ўкраінскіх авіяўдараў. Міністэрства прааналізавала відэазапіс, на якім бачныя целы загінулых мірных жыхароў у Бучы, і заявіла, што трупы, зьнятыя на відэа, рухаюцца. Гэтае зацьвярджэньне было расьсьледавана маскоўскім дэпартамэнтам ВВС, які прыйшоў да высновы, што няма доказаў таго, што відэа інсьценавана.[21]

14 красавіка 2022 году пракурор Міжнароднага крымінальнага суду Карым Хан заявіў: «учора і сёньня ў Бучы і Барадзянцы мы бачылі месцы злачынстваў, бачылі разбурэньні, бачылі мяхі зь целамі забітых». У ходзе расьсьледаваньня яго дружына сьледчых вывучыла месцы злачынстваў, учыненых расейскімі акупантамі супраць мірнага насельніцтва. Пракурор Хан таксама падкрэсьліў: «Мы бачым, што гэтыя злачынствы ня фэйк, яны рэальныя, і сытуацыя робіцца горш. Калі будуць падставы, мы дойдзем да суду ў рамках Рымскага статуту па прыкладзе Нюрнбэрскага трыбуналу». Сярод іншага, пракурор дадаў, што распачаў справу аб ваенных злачынствах расейскіх акупантаў ва Ўкраіне 2 сакавіка пасьля звароту ўрадаў 43-х краінаў. Пры гэтым, паводле словаў Карыма Хана, ён асабіста накіраваў тры звароты ў Расею, кожны зь якіх застаўся без адказу[22]. 17 красавіка 2022 году начальнік паліцыі Кіеўскай вобласьці паведаміў пра накіраваньне на эксгумацыю звыш 420 целаў месьцічаў Бучы, забітых расейскімі акупантамі. Пры гэтым, мэр Бучы Анатоль Федарук заявіў: «Мы ў Бучы падлічылі, што кожны 5-ы з тых, хто застаўся ў горадзе пад акупантамі, загінуў. І я асабіста, як і тысячы маіх суграмадзян, адчуваю нянавісьць да тых, хто катаваў і забіваў мірных жыхароў. Асабліва цяжкія злачынствы — гэта групавыя згвалтаваньні і забойствы дзяцей. Яны таксама былі і ў Бучы, і ў Ворзелі». Раней мэр Федарук казаў, што пад акупацыяй засталося каля 4000 з 36 000 месьцічаў[23].

Міжнародная рэакцыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Дзяржавы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • Сьцяг Вялікабрытаніі Вялікабрытанія — Элізабэт Трас, міністарка замежных справаў Злучанага Каралеўства заявіла, што яна «жахана зьверствамі ў Бучы й іншых гарадах Украіны» і што «справаздачы аб нападах расейскіх войскаў на нявінных грамадзянскіх агідныя». Яна таксама паведаміла, што вінаватыя будуць прыцягнуты да адказнасьці.[24]
  • Сьцяг Эстоніі Эстонія  — Прэм’ер-міністарка Эстоніі Кая Калас заявіла, што здымкі з Бучы нагадваюць аб масавых забойствах, учыненых Савецкім Зьвязам і нацыстоўскай Нямеччынай. Неабходна сабраць падрабязнасьці й прыцягнуць зламысьнікаў у суд. «Гэта не поле бою, а месца злачынства», — дадала яна.[25]
  • Сьцяг Ізраілю Ізраіль — Амбасадар Ізраіля ва Ўкраіне назваў гэта вайсковым злачынствам.
  • Сьцяг Італіі Італія — Прэм’ер-міністар Італіі Марыё Драґі заявіў, што кадры з Бучы цудоўныя й што «маскальская ўлада павінна панесьці адказнасьць за тое, што адбылося». Ён таксама выказаў поўную салідэрнасьць з Украінай і яе грамадзянамі.[26]
  • Шаблён:Малдова — Прэзыдэнтка Малдовы Мая Санду назвала гэтую падзею «злачынствамі супраць чалавечнасьці» і абвясьціла 4 красавіка 2022 году днём нацыянальнай жалобы ў памяць аб усіх украінцах, загінулых у расейска-ўкраінскай вайне.[27]
  • Шаблён:Flag — Прэм’ер-міністар Нідэрляндаў Марк Рутэ напісаў, што ён шакаваны паведамленьнямі аб жахлівых злачынствах у раёнах, зь якіх адступіла Маскальская Фэдэрацыя. Ён дадаў, што гэта павінна быць «расьсьледавана» і што Нідэрлянды й іх партнэры не супакояцца, пакуль вінаватыя ваенныя злачынцы не будуць прыцягнуты да адказнасьці.[28][29]
  •  — Віцэ-канцьлер Нямеччыны Робэрт Габек назваў падзеі ў Бучы «страшным ваенным злачынствам». Міністар замежных справаў Нямеччыне Анналена Бурбок абвясьціла аб новых антырасейскіх санкцыях пасьля паведамленьняў аб масавых забойствах у Бучы.[30]
  • Сьцяг Расеі Расея — Расея адмаўляе, што яе сілы нападалі на мірных жыхароў.[3]
  • Сьцяг Украіны Украіна  — Украіна ацэньвае сытуацыю як забойства нявінных мірных жыхароў і ваеннае злачынства. Адзначаецца, што ўсе загінулыя былі ў цывільным і без зброі. Украінскі ўрад заявіў, што зьбірае доказы ваенных злачынстваў, куды таксама ўключыць доказы разьні ў Бучы.[24] Міністар замежных справаў Украіны Дзьмітрыяў Кулеба заявіў, што Бучанская разьня была наўмыснай, расейцы імкнуцца зьнішчыць як мага больш украінцаў. У прыватнасьці, міністар патрабуе эмбарга на нафту, газ, вугаль; зачыненьне ўсіх партоў для маскальскіх судоў і прадуктаў, адключэньне ўсіх маскальскіх банкаў ад SWІFT.[31]
  • Сьцяг Францыі Францыя  — Міністэрства замежных справаў Францыі асудзіла жорсткія забойствы расейскімі акупантамі мірных жыхароў Бучы й заклікалі ўзмацніць эканамічны ціск на Расею.[32]

Арганізацыі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  • Эўрапейскі Зьвяз
    • Прэзыдэнт Рады ЭЗ Шарль Мішэль заявіў, што ён «шакаваны фота зьверстваў расейскай арміі ў Кіеве» і паабяцаў, што ЭЗ дапаможа Ўкраіне і праваабарончым групам сабраць доказы для выкарыстаньня ў міжнародных судах.[33]
    • Прэзыдэнтка Эўракамісыі Ўрсула фон дэр Ляен: «Жахаецца паведамленьнямі аб неапісальных жахах у раёнах, зь якіх выходзіць Расея. Тэрмінова патрабуецца незалежнае расьсьледаваньне. Вінаватыя ў ваенных злачынствах будуць прыцягнуты да адказнасьці».
    • Рабэрта Мэцола, прэзыдэнтка Эўрапарлямэнту: «Ашаломленая зьверствамі расейскага войска ў Бучы й іншых вызваленых раёнах. Гэта халодная рэальнасьць ваенных злачынстваў Пуціна. Сьвет павінен быць у курсе таго, што адбываецца. Неабходна ўвесьці больш жорсткія санкцыі. Вінаватыя й іх камандзіры павінныя быць прыцягнутыя да адказнасьці».
    • Жазэп Барэль, Вярхоўны прадстаўнік Эўрапэйскага Зьвяза па замежных справах і палітыцы бясьпекі: «Вітаю Ўкраіну з вызваленьнем большай частцы Кіеўскай вобласьці. Шакаваны навінамі аб зьверствах, учыненых маскальскімі войскамі. ЭЗ дапамагае Ўкраіне ў дакумэнтаваньні ваенных злачынстваў. Усе справы павінны разглядацца, а менавіта — Міжнародны суд. ЭЗ і надалей будзе падтрымліваць Украіну. Слава Ўкраіне!»

Глядзіце таксама[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

  1. ^ Retreat of Russian forces uncovers evidence of possible war crimes, El País (3 April 2022) https://english.elpais.com/international/2022-04-03/retreat-of-russian-forces-uncovers-evidence-of-possible-war-crimes.html
  2. ^ «Скажені кати»: кількість жертв ЗС РФ у Бучі більша, ніж було вбито у Вуковарській різанині — Резніков (укр.) Праверана 2022-04-04 г.
  3. ^ а б в г д Hundreds of murdered civilians discovered as Russians withdraw from towns near Kyiv (GRAPHIC IMAGES) (анг.)
  4. ^ Bodies and Rubble in the streets of Bucha following Russian retreat April 3, 2022 г. Праверана April 3, 2022 г.
  5. ^ Bodies of mutilated children among horrors the Russians left behind (анг.)  Праверана 2022-04-03 г.
  6. ^ У Бучі знайшли “братську могилу”, де поховані майже 300 людей, на вулицях десятки трупів (укр.) Праверана 2022-04-03 г.
  7. ^ Russia-Ukraine war latest: Ukrainian troops retake entire Kyiv region as evidence emerges of execution of civilians – live 2022-04-03 г. Праверана 2022-04-03 г.
  8. ^ https://www.facebook.com/100000301306055/posts/5282245351795456/?d=n
  9. ^ а б Devastation and Loss in Bucha, Ukraine: Life for Civilians in a Town Encircled by Russian Forces Архіўная копія ад 1 April 2022 г.
  10. ^ а б Russian retreat leaves trail of dead civilians in Bucha, a town near Kyiv (анг.) 2022-04-02 г. Праверана 2022-04-03 г.
  11. ^ War in Ukraine: Street in Bucha found strewn with dead bodies (анг.) 2022-04-02 г. Праверана 2022-04-03 г.
  12. ^ а б в г Almost 300 people buried in “mass grave” in Bucha, dozens of bodies found in the streets (анг.)
  13. ^ а б Almost 300 buried in mass grave in Bucha, near Kyiv: Mayor (анг.)
  14. ^ а б ‘It is a war crime’: two young boys among neighbours shot dead during attempted evacuation (анг.)
  15. ^ Russian soldiers murder volunteers helping starving animals near Kyiv Архіўная копія ад 9 March 2022 г.
  16. ^ En la ciudad ucraniana de Bucha, los cuerpos sin vida yacen en las callesШаблён:Ref-es-ES  Праверана 2022-04-03 г.
  17. ^ TOTE AUF DEN STRASSEN, VERSCHARRTE FRAUEN, LEICHEN IN GULLI-ÖFFNUNGEN - Klitschko wirft Putin Völkermord vorШаблён:Ref-de-DE  Праверана 2022-04-03 г.
  18. ^ Human Rights Watch documents alleged war crimes by Russian forces in occupied regions of Ukraine (анг.) 3 April 2022 г. Праверана 3 April 2022 г.
  19. ^ Evidence grows of civilian killings in Bucha (анг.)  Праверана 2022-04-03 г.
  20. ^ Kyiv mayor says Russian attacks in Bucha are ‘genocide’ (анг.)
  21. ^ Questions over Russian Bucha denials (анг.)
  22. ^ Пракурор Міжнароднага крымінальнага суду: злачынствы ў Бучы ня фэйк, яны рэальныя // Беларуская служба Радыё «Свабода», 14 красавіка 2022 г. Праверана 18 красавіка 2022 г.
  23. ^ Мэр Бучы: «Расейскія вайскоўцы забілі кожнага пятага жыхара, які застаўся ў горадзе падчас акупацыі» // Беларуская служба Радыё «Свабода», 18 красавіка 2022 г. Праверана 18 красавіка 2022 г.
  24. ^ а б Ukraine accuses Russian soldiers of killing unarmed civilians 2022-04-02 г. Праверана 2022-04-03 г.
  25. ^ https://www.delfi.ee/artikkel/96318291/hairivad-kaadrid-venemaa-korraldas-butsa-linnas-massimorva
  26. ^ Statement by the President of the Council of Ministers on the crimes in Bucha (італ.)
  27. ^ https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=525378722290255&id=100044543944802
  28. ^ Internationale gemeenschap reageert geschokt op lugubere beelden uit Boetsja (нід.) April 3, 2022 г. Праверана April 3, 2022 г.
  29. ^ @MinPres [Mark Rutte] — «Shocked by reports of horrible crimes in areas from which Russia has retreated. This must be investigated, and the Netherlands and its partners will not rest until perpetrators of war crimes are held accountable.» — April 3, 2022. — (Тўіт праз Twitter).
  30. ^ "Фотографії з Бучі жахають": голова МЗС Німеччини анонсувала нові санкції проти РФ (укр.) Праверана 2022-04-03 г.
  31. ^ "Бучанська різанина" була навмисною, РФ прагне знищити якомога більше українців - Кулеба (укр.) Праверана 2022-04-03 г.
  32. ^ Boutcha : cadavres dans les rues, soupçons d’exécutions... ce que l’on sait du «massacre délibéré» après le retrait russeШаблён:Ref-fr-FR Праверана 2022-04-03 г.
  33. ^ Ukraine war latest: Killings in Bucha a deliberate massacre, says Ukraine (анг.) 3 April 2022 г. Праверана 3 April 2022 г.