Бабруйская фартэцыя

Славутасьць
Бабруйская фартэцыя
Бабруйская фартэцыя ў 1811 годзе
Краіна	Беларусь
Горад	Бабруйск
Каардынаты	53°08′20″ пн. ш. 29°14′45″ у. д.
Аўтар праекту	Карл Апэрман
Першае згадваньне	1810
Дата заснаваньня	1807—1812 гады
Статус	Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь
Бабруйская фартэцыя на мапе Беларусі Бабруйская фартэцыя
Бабруйская фартэцыя на Вікісховішчы

Баруйская фартэцыя або крэпасьць — магутнае фартыфікацыйнае збудаваньне ХІХ стагодзьдзя.

Гісторыя

• 1807: пачалося будаўніцтва бастыённай фартэцыі.
• 1812: фартэцыю абкладвала дывізія Яна Дамброўскага, аднак узяць ня здолела.
• 1825: на тэрыторыі фартэцыі была спроба падняць паўстаньне супраць самадзяржаўя, якое аднак правалілася.
• 1905: у фартэцыі выбухнула паўстаньне дысцыплінарнага палка, якое было жорстка падаўлена.
• 1919—1920: на тэрыторыі крэпасьці польскімі ўладамі была створаны лягер для ваеннапалонных.

Архітэктура

Бабруйская фартэцыя была закладзена на месцы старажытнага Бабруйскага замку і горада ці места. На будаўніцтве працавала каля 50 батальёнаў жаўнераў, а таксама людзі з навакольных вёсак.

Будынак езуіцкага кляштара быў прыстасаваны пад парахавы склеп.

Да пачатку 1812 году будаўніцтва фартэцыі было амаль завершана. На той час яна была абсталяваная амаль 300 гарматамі.

Турма

Пасьля паўстаньня дзекабрыстаў у 1825 годзе Бабруйская фартэцыя была пераўтворана ў турму куды звозілі асуджаных «за вальнадумства і бунт супраць цара». У прыватнасьці тут адбывалі пакараньне 23 дзекабрысты. У 40-я гады ХІХ ст. сюды былі сасланыя чальцы знакамітага падпольнага гуртка Петрашэўскага на чале са сваім кіраўніком.

У Бабруйскай крэпасьці быў зьняволены знакаміты беларускі пісьменьнік Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч, за «крамольныя» вершы адбываў пакараньне слынны селянін-паэт Паўлюк Багрым. Крэпасьць «зламала» вольналюбівую натуру Багрыма, пасьля чаго ён больш не вярнуўся да паэзіі.

У час польскай акупацыі 1919—1920 гадоў на тэрыторыі фартэцыі быў утвораны лягер для ваеннапалонных. З такімі ж мэтамі выкарыстоўвалі фартэцыю немцы ў час Другой сусьветнай вайны.

Літаратура

• Міхась Скрыпка. Цэтадэль над Бярэзінай (з гісторыі Бабруйскай крэпасці)//Помнікі гісторыі і культуры Беларусі — 4/1987

Вонкавыя спасылкі

Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь, шыфр  512Г000059

Бабруйская фартэцыя — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў