Альжбета Пузына (Агінская)

Альжбета Агінская
	Альжбета Пузына з Агінскіх
	; Герб «Агінскі»
Асабістыя зьвесткі
Нарадзілася	1700
Памерла	1767; Лучай, Ашмянскі павет, Віленскае ваяводзтва, Вялікае Княства Літоўскае, Рэч Паспалітая;
Род	Агінскія
Бацькі	Рыгор Антоні Агінскі; Тэафілія з Чартарыйскіх
Муж	Антоні Міхал Пузына
Дзеці	3 дачкі

Альжбета Магдалена Пузына (у дзявоцтве Агінская; 1700—1767, Лучай) — грамадзкая дзяячка Вялікага Княства Літоўскага, мэцэнатка.

Біяграфія

Пахожаньне і радавод

Прадстаўніца старэйшай княскай лініі роду Агінскіх гербу ўласнага, дачка Рыгора Антонія, гетмана польнага літоўскага, і Тэафіліі з Чартарыйскіх.

Пабралася шлюбам з Антоніем Пузынай, сынам Андрэя, кашталяна менскага, і Эўфрасіньні з Храстоўскіх. Мела зь ім 3 дачкі.

Дзейнасьць

Атрымала добрую адукацыю. У сваім Лучайскім маёнтку арганізавала астранамічныя назіраньні для вызначэньня геаграфічнага становішча.

Заснавала астранамічную абсэрваторыю ў Вільні і падтрымлівала яе матэрыяльна. У 1755 року на гэтыя мэты ахвяравала значныя сумы, а ў 1766 року ўклала сродкі, адсоткі зь якіх у памеры 6000 злотых шторок пералічваліся на патрэбы Віленскай акадэміі. Апроч таго, ахвяравала 3000 злотых наяўнымі. Каб атрымаць гэтыя сумы, прадала свае маёнткі ў Сандамірскім ваяводзтве. Ахвяраваныя грошы пайшлі на закупку астранамічных прыладаў у Ангельшчыне^[2].

У 1766 року заснавала пры касьцёле ў Лучаі дом для місіі езуітаў. Апроч таго, адпісала місіі значную суму грошай і перадала манахам два пляцы для будовы дома і новага касьцёла ў гонар Сьв. Тадэвуша Апостала.

Генэрал ордэна езуітаў В. Рычы ў гонар шчодрай фундатаркі ўвёў адмысловыя малітвы ва ўсім ордэне.

Існуе шэраг партрэтаў Альжбеты Пузыны: адзін зь іх захоўваўся ў Лучайскім касьцёле, але да нашага часу яго перавезьлі ў Віцебскі мастацкі музэй (1992). Яшчэ два партрэты вядомай мэцэнаткі захоўваліся ў Віленскай абсэрваторыі: у маладым і сталым веку (абодва цяпер у Летувіскім мастацкім музэі); а над галоўным уваходам зьмяшчаўся барэльеф зь ейным партрэтам і манаграмай. Апроч таго, у аддзеле гравюраў музэю старажытнасьцяў у Вільні меўся партрэт А. Пузыны з лацінскім надпісам, у якім выказвалася ўдзячнасьць езуіцкага калегіюму.

Знакаміты паэт Адам Міцкевіч ўвасобіў А. Пузыну ў сваёй паэме «Пан Тадэвуш». Адзін з герояў твору — пан Падкаморы — наступным чынам распавядаў пра часы свайго навучаньня ў Віленскай езуіцкай акадэміі:

...Я сам у курсе
Астранамічных ведаў быў у бурсе
Галоўнай школы ў Вільні. Там за сродкі
Пузынінай, багатай патрыёткі,
Мы мелі тэлескоп (усе выдаткі
Былі збалянсаваны за падаткі
З двухсот двароў халопскіх — з рук у рукі),
Падтрымлівала пані храм навукі.

Арыгінальны тэкст (пол.)

Waścine o gwiazdach gadanie

Jest tylko echem tego, co słyszałeś w szkole.
Ja o cudzie - prostaków poradzić się wolę.
I ja astronomiji słuchałem dwa lata
W Wilnie, gdzie Puzynina, mądra i bogata

Pani, oddała dochód z wioski dwiestu chłopów

Галерэя

Іканаграфія Альжбеты Пузыны з Агінскіх
І. Эгельфэльдэр, XVIII стагодзьдзе
І. Эгельфэльдэр, каля 1751
Невядомы мастак, XVIII стагодзьдзе
Невядомы мастак, XVIII—XIX стагодзьдзі

Крыніцы

^ Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku (пол.) / пад рэд. J. Wolff — Warszawa: 1895. — С. 310.
^ Павел Чудук. Паставы на мяжы вякоў(недаступная спасылка) // «Туризм и Отдых» №41, 2006.

Вонкавыя спасылкі

Альжбета Пузына (Агінская) — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

Эльжбэта Агінская-Пузына. Westki.info. Праверана 10 сакавіка 2011 г.
Эльжбета Пузыніна (Агінская). Сайт Паставаў. Праверана 10 сакавіка 2011 г.

[_15ec3133ce9ec6f4-1] Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku (пол.) / пад рэд. J. Wolff — Warszawa: 1895. — С. 310.

[2] Павел Чудук. Паставы на мяжы вякоў(недаступная спасылка) // «Туризм и Отдых» №41, 2006.

[1]

[2]