Акбар Вялікі

Акбар Вялікі جلال الدین محمد اکبر
Імпэратар Індыі
27 студзеня 1556 — 29 кастрычніка 1605
Папярэднік	Хумаюн
Наступнік	Джахангір
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	14 кастрычніка 1542,
Памёр	27 кастрычніка 1605 (63 гады)
Дынастыя	Вялікія Маголы
Бацька	Хамаюн
Маці	Хаміда Бану Бэгум

Джаляль-ад-Дзін Мухамад Акбар (па-арабску: جلال الدین محمد اکبر‎, Jalāl ud-Dīn Muhammad Akbar; 14 кастрычніка 1542 — 17 кастрычніка 1605) — трэці падышаг дынастыі Вялікіх Маголаў (Бабурыдаў), імпэратар Індыі, тымурыд, сын Хумаюна, якога ён зьмяніў у якасьці валадара Магольскай імпэрыі, унук Бабура, заснавальніка дынастыі. Напрыканцы праўленьня Акбара Магольская імпэрыя ахоплівала большую частку паўночнай Індыі.

Жыцьцяпіс

Акбар, які лічыцца найвялікшым з магольскіх імпэратараў, узышоў на дэлійскі трон ува ўзросьце трынаццаці з паловай гадоў, пасьля сьмерці свайго бацькі Хумаюна. Ён паходзіў зь цюрска-мангольскага роду тымурыдаў. Падавіўшы некалькі паўстаньняў (у тым ліку з боку свайго брата Хакіма), ён на працягу двух дзесяцігодзьдзяў аб’ядноўваў пад сваім панаваньнем землі паўночнай і цэнтральнай Індыі. Акбар ліквідаваў на доўгі час ваенную пагрозу з боку пуштунскіх нашчадкаў Шэр Шаха, правёўшы некалькі войнаў супраць аўганскіх плямёнаў. Умацаваў сваю ўладу, прыцягнуўшы ўмелай дыпляматыяй на свой бок магутную касту раджпутаў.

Скончыўшы ў асноўным тэрытарыяльнае фармаваньне дзяржавы, у 1574 годзе Акбар прыступіў да правядзеньня ўнутраных рэформаў. Мэтай рэформаў было стварэньне цэнтралізаванай дзяржавы на аснове большай роўнасьці народаў, якія яе насяляюць. Быў умацаваны кантроль за войскам, праведзена новы адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел, усталявана адзіная сыстэма падаткаабкладаньня. Падатковая рэформа прадугледжвала строгі ўлік і справаздачнасьць, былі адмененыя рэлігійныя падаткі на немусульман, прадугледжана магчымасьць не спаганяць падаткі пры неўраджаі. Па ўсёй імпэрыі была ўведзеная ўніфікаваная сыстэма мераў і вагаў, адзіны сонечны каляндар, заснаваны на базе табліцаў Улугбека. Вялікае значэньне Акбар надаваў разьвіцьцю гандля, які наладзіў нават з эўрапейцамі. Імкнучыся пашырыць уплыў Маголаў на індыйскае грамадзтва актыўна прыцягваў індускіх раджаў на важныя пасады ў дзяржаве й войску. Разам з тым, нягледзячы на ягонаю значную талерантнасьць і пэўныя сацыяльныя экспэрымэнты, ён заставаўся мусульманскім імпэратарам.

Дасягненьні

Магольская імпэрыя пры Акбары

Акбар заахвочваў разьвіцьцё навукі й мастацтваў, сабраўшы вакол свайго стальцу лепшых навукоўцаў, музыкаў, паэтаў і мастакоў. Была створана школа жывапісу, сабрана багацейшая бібліятэка. Практыкаваўся рэлігійны плюралізм, а з 1582 году была зроблена спроба зацьвердзіць у краіне новае містычнае веравучэньне дзін-і-йлахі («боская вера»), якое ўяўляла сабою спалучэньне элемэнтаў індуізма, зараастрызма, іслама й часткова хрысьціянства й фактычна ўтварала культ асобы Акбара. Сутыкнуўся з моцным супрацьдзеяньнем сваім рэлігійным рэформам.